Historia da LSE
Unha persoa xorda, aínda que viva nun medio de persoas oíntes, illada do contacto con outros xordos, desenvolve un sistema de comunicación baseado en signos manuais espontáneos, o que indica que todos, xordos e oíntes, nacemos cuns principios lingüísticos básicos, abstractos, que logo utilizamos deducindo a lingua da nosa comunidade.
A lingua de signos vai xurdindo de maneira natural cando unha persoa xorda entra en contacto con outros ou outros xordos. Pode dicirse que a lingua de signos existe desde que dous ou máis persoas xordas tiveron ocasión de comunicarse.
A lingua de signos é, posiblemente, a forma de comunicación máis antiga na Historia da Humanidade e os seus comezos están na prehistoria. O feito de que os primates poidan aprender a expresarse por medio da lingua de signos, é interesante porque podería avalar que a lingua de signos foi o primeiro vehículo de expresión dos nosos devanceiros ata que os seus órganos fonadores estivesen preparados para emitir sons articulados e intelixibles.
Unha persoa ten a capacidade de comunicarse pero só pode facelo con outra ou outras persoas. Por iso, as linguas nacen cando dúas persoas comunícanse porque teñen a capacidade de facelo.
Cando falamos da historia dunha lingua debemos facer referencia á evolución da propia lingua, como cambia co paso do tempo.
Existen dúas formas de analizar a historia dunha lingua: interna e externa.
Interna é aquela que se centra na evolución lingüística e estrutural da lingua.
Externa é aquela que recolle os diferentes puntos de vista de escritores, autores, filósofos, emperadores etc. de como se ve e como se entende a lingua ao longo da súa historia.
Desde a visión externa da lingua, atopamos información do seu uso xa desde a época da Roma e Grecia clásicas. Por exemplo:
Heródoto (484-424 a. C.) di que os xordomudos eran considerados seres castigados polos deuses polos pecados dos seus antepasados. É dicir, enfermos, pois tal é o concepto que se tiña da enfermidade.
Hipócrates (460-356 a. C.) afirma que a mudez constitúe unha enfermidade incurable, que ataca os órganos da fonación, impide discorrer ao que a padece, e imposibilítalle para emitir voces. Non relacionaba a audición co fala, aínda que establecía unha estreita relación entre pensamento e linguaxe oral.
Aristóteles (384-322 a. C.) observa certa relación entre a xordeira e a mudez, e di na súa historia dos animais que “os que por nacemento son mudos, tamén son xordos: eles poden dar voces, máis non poden falar palabra algunha”. Afirma tamén que como os xordomudos non poden articular palabras, tampouco as comprenden, e por tanto non poden ser educados.
Lucrecio (s. I a. C.) afirma que non existe a xordeira absoluta, e que aos xordomudos pode ensinárselles falándolles de determinada maneira.
San Agustín (354-430) tamén nega aos xordos a posibilidade de ser educados cando afirma que “aquel que non ten oído non pode oír, e o que non pode oír xamais poderá entender, e a falta de oído desde o nacemento impide a entrada da fe”.
O Código Justiniano (527-565) recolle todo o que se sentenciou sobre os xordos e os mudos, e establece unha clasificación en varias categorías: os “xordos que non falan” ; os “xordos que non falan pero saben escribir”, os “xordos que falan” e os “mudos que oen”. O primeiro grupo estaba privado de dereitos, mentres que os tres últimos tiñan plenos dereitos.
A finais do século XII, o Papa Inocencio III permite o matrimonio entre xordos e tamén entre xordos e oíntes dicindo: “o que non pode falar, en signos pode manifestar”, porque observou que as persoas xordas eran capaces de dar o seu consentimento coa cabeza.
San Alberto Magno (1200 – 1280) relixioso, teólogo, filósofo e Doutor da Igrexa alemá; introduciu a ciencia e filosofía gregas e árabes en Europa e fixo unha importante achega que supuxo outro paso para non desprezar a educabilidade dos xordos dicindo que: “Aqueles homes que son mudos de nacemento, o son porque tamén son xordos”.
O franciscano italiano San Buenaventura (1217-1274) escribiu o libro Alphabetum religiosorum incipientium no que nos mostra o alfabeto manual que se utilizaba nos conventos da súa época.
Pola súa banda, Giovanni Batista Della Porta (1533 – 1610) deulle outro uso. Della Porta traballou para o servizo de espionaxe e ideou un sistema para emitir mensaxes secretas. Unha das claves usadas por el baseábase nun alfabeto manual que consistía en sinalarse as diferentes partes do corpo segundo a letra pola que comezase, por exemplo se se quería deletrear a palabra “Madrid”, para que soamente decatásese quen soubese o código, el sinalábase a man (do latín manus) para indicar a “ M”, despois apuntábase a orella (do latín aurius), pola “a”, e así sucesivamente.
Tamén no século XVI, Girolamo Cardano (1501 – 1576) explica na súa obra que as persoas xordas poden comunicarse asociando a palabra escrita co obxecto que representa e di que a memoria visual das persoas xordas é a responsable de asociar o pensamento coa escritura. Tamén di que o non oír non significa ser parvo: os cegos non ven pero oen e poden aprender usando os seus oídos, e os xordos poden aprender usando a súa vista.
Mentres tanto, os amerindios de Norte América usaban un código xestual para facerse entender entre etnias de linguas moi diferentes e estivo vixente ata moito despois da conquista europea.
A primeira referencia histórica da educación de persoas xordas no mundo prodúcese a mediados de século XVI cando no mosteiro de San Salvador de Oño, o monxe benedictino Pedro Ponce de León ensinou a falar aos nenos xordos que tiña ao seu cargo, fazaña pola que alcanzou gran celebridade e cuxo coñecemento se estendeu por todo o mundo.
No século XVII transcorrendo o ano 1620 apareceu un libro de Juan Pablo Bonet, “Redución das letras e arte para ensinar a falar aos mudos”, onde se estableceron por primeira vez as bases do oralismo. A súa influencia pronto se fixo notar en toda Europa.
A finais do século XVIII fundouse o primeiro colexio de nenos xordos en España, “O Real Colexio de Xordomudos”.
A comezos do século XIX os fundadores do Real Colexio de Xordomudos acolleron no seu seo a un home xordo, Roberto Pradez, o que parecía abrir a porta a que as persoas xordas practicasen plenamente na empresa educativa. Pero por desgraza tres décadas despois os instrutores xordos desapareceron das clases ata practicamente os nosos días, afectando moi negativamente na educación da comunidade xorda.
O ano 1880 foi decisivo para a evolución do ensino das persoas Xordas polas decisións adoptadas no II Congreso Internacional sobre a “Instrución dos Xordomudos” celebrado en Milán. Ao devandito congreso acudiron mestres case todos oíntes, o presidente era Giullo Tarra. Pediron a eliminación da Lingua de Signos do ensino do Xordo e, en consecuencia, propúxose o ensino totalmente oral ou método oralista.
En España, no pasado século XX cabe destacar a figura de Juan Luís Marroquín, cuxa personalidade irresistible foi modelo a seguir durante décadas polas persoas xordas. A súa xordeira non lle impido en plena ditadura franquista conseguir logros importantes para esta. Notoria foi a súa audiencia co Xeneralísimo Franco, por mor da cal conseguiu que se abrisen varios colexios para nenos xordos en diversos puntos do territorio nacional.
Por fin coa chegada da democracia a España as minorías teñen voz e causas legais para construír xuntos esta sociedade na que convivimos, tal e como quedou plasmado na Lei 27/2007.